مدیریت شهری چیست؟
امروزه، اکثریت مردم در شهرها متمرکز شده اند و تخمین زده می‌شود که تا سال 2030، مناطق شهری سه برابر شود. گویی ما برای ده سال آینده روزانه شهری به اندازه روتردام می‌سازیم. سال گذشته، درصد جمعیت شهری 54٪ بود که در مقایسه با دهه 60 ‘20 درصد افزایش داشت و بسیار بالاتر از سال 1800 بود، زمانی که فقط 2٪ از جمعیت در یک شهر زندگی می‌کردند. شهرنشینی در حال رونق است و همچنان ادامه خواهد داشت. پیش بینی‌ها تا جایی ادامه دارد که حتی می‌گویند 64٪ از کشورهای در حال توسعه و 86 از کشورهای پیشرفته تا سال 2050 شهری خواهند بود.
افزایش انتقال جمعیت از مناطق روستایی به مناطق شهری و همچنین توانایی جامعه در انطباق با تغییرات، سوالاتی جدی به وجود آورده و متخصصان در تلاشند تا چالش‌ها را به بهترین شکل پاسخ دهند. با وجود یک بحث طولانی و عمومی در مورد معایبی که شهرنشینی می‌تواند ایجاد کند، شهرها در حال رونق هستند و این واقعیت اجتناب ناپذیر است.
یک کلانشهر توسعه یافته به عنوان یک مرکز توسعه و موتور اقتصادی نقش مهمی را ایفا می‌کند. اما این امر تنها در صورتی اتفاق می‌افتد که برنامه ریزی و مدیریت شهری به نحو بسیار خوبی انجام شود. به منظور دستیابی به‌این مهم، دولت محلی باید این کار را به صورت متمرکز انجام دهد و کارکنان خوب آموزش دیده، سیاست‌های مناسب و گزینه‌های کافی برای تأمین بودجه داشته باشد.
به طور خلاصه، مدیریت شهری یک حوزه بسیار پیچیده است که شامل استراتژی‌ها، فعالیت‌ها و ابزارهایی است که باعث می‌شود یک شهر کارساز باشد. کارساز بودن یک شهر می‌تواند بدین معنی باشد که زیرساخت‌های شهر قابل دسترسی و کاربردی است، منابع و خدمات مورد نیاز در دسترس هستند و به روشی عادلانه در مردم تقسیم می‌شوند، منافع ذینفعان مختلف، به ویژه شهروندان، به خوبی در تصمیم گیری و تحولات آینده در نظر گرفته می‌شوند. یکی از نیازمندی‌های یک شهر، سیاست‌های محکمی است که مجوز سرمایه گذاری، مشارکت و پیشرفت‌های مختلف را داده و در مورد آنها قانونگذاری کند. از این طریق یک شهر می‌تواند جو اجتماعی، محیطی و اقتصادی خود را بهبود ببخشد، گزینه‌های معیشتی بیشتری را ارائه دهد و از کارآفرینی در مقیاس کوچک و متوسط و سایر فعالیت‌های با ماهیت تجاری پشتیبانی کند. بهبود شرایط زندگی به معنای داشتن گزینه‌های مسکن ارزان قیمت و در دسترس و در نظر گرفتن پایداری محیط زیست، مدیریت پسماند، کاهش و سازگاری تغییرات آب و هوایی است. همه‌این جنبه‌ها باید در سطح مدیریت محلی و با در نظر گرفتن حوزه‌ها و زمینه‌های گسترده‌تر برنامه ریزی و مدیریت شوند.
مديريت شهري به تمامي نهاد‌ها، سازمان‌ها و افرادي گفته مي شود كه به صورت رسمي يا غيررسمي در فرآينـد مديريت شهر اثرگذار هستند. پس مديريت شهري فقط شهرداري و شوراي شهر نمي باشـد و هـر عنصـري كـه بـه شكلي در فرايند مديريتي شهر اثري دارد در اين حيطه قرار دارد .
به طور کلی، مدیریت شهری در استراتژی یک شهر، انسجام و همخوانی ایجاد می‌کند و انتظارات ذینفعان مختلف را به گونه‌ای که برنامه‌ها عملی و متناسب با واقعیت روزمره شهر باشد، متحد می‌کند.
مدیریت شهری علاوه بر هموار کردن راه برای چشم انداز مشترک توسعه، می‌تواند برای شهرها و شهروندان بسیار سودمند باشد. در حالی که برخی از افراد بیشتر تصویر کشورهای پیشرفته را با فضاهای کاملاً برنامه ریزی شده و منابع فراوان در ذهن دارند، اما مهم است که بدانیم مدیریت شهری، چیزی فراتر از آن است. مدیریت شهری موجب تغییر در زندگی در کشورهای در حال توسعه می‌شود و امکان مداخلات در مقیاس متفاوت را با توجه به نیازها و منابع هر مکان خاص فراهم می‌کند.
مدیریت و توسعه شهری می‌تواند شهرها را هم برای ساکنان و هم برای مشاغل قابل زندگی و جذاب سازد که منجر به پیشرفت‌های بعدی می‌شود.
ضرورت راه اندازی سیستم مدیریت شهرها
به حداکثر رساندن پتانسیل مناطق شهری مستلزم نهادینه سازی مکانیزم‌های هماهنگی، برنامه ریزی و پاسخگویی در میان ذینفعان مختلف است. با این حال، بسیاری از دولت‌های شهری با محدودیت‌های شدیدی در ظرفیت روبرو هستند، فاقد چشم انداز برای رفع رشد شهری هستند و به اطلاعات / داده‌های بهتری در مورد فقر، محیط زیست و خدمات نیاز دارند.
از موارد ضرورت مدیریت شهری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
مقیاس و تراکم بالای جمعیت شهرها باعث می‌شود که تعاملات اقتصادی و اجتماعی به طور مکرر و م occur ثر رخ دهد. مدیریت شهری، این پتانسیل را برای شهرها ایجاد می‌کند که بهینه‌تر باشند و هم چنین کیفیت زندگی بالاتری را برای شهروندان ایجاد می‌کند.
-
به منظور ایجاد پتانسیل، باید به موضوعات اصلی پیرامون زمین، حمل و نقل، دارایی عمومی و مقررات پرداخته شود. بهبود کارایی شهر، مستلزم سرمایه گذاری در ساختارهای مسکونی، تجاری و صنعتی است که با ترکیبی از بازارهای موثر، قانونگذاری‌های مناسب، خدمات عمومی خوب، بودجه عمومی کافی و سیستم‌های سیاسی شفاف و پاسخگو در سطح شهر پشتیبانی می‌شود.
-
استفاده از شهرنشینی نیازمند سیاست هوشمند و کار بسیار است.(به عنوان مثال مدیریت موثر شهری)، و پیامدهای عدم موفقیت طولانی مدت است و به همین دلیل مدیریت شهری از اهمیت بسزایی برخوردار است.
مدیریت شهری هوشمند
مدیریت شهر هوشمند عبارت از بهره وری سازنده از پروژه‌ها و خدمات پیشرفته از طریق فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) برای ارائه کاربردها و استراتژی‌های مختلف برای عملکرد بهتر شهر است. در هر شهر هوشمند، یک پروژه جدید مانند آجری است که به توسعه خدمات و دستیابی از طریق سیستم مدیریت شهر هوشمند کمک می‌کند.
فواید مدیریت شهری و شهر هوشمند
برخی از فواید مدیریت شهری که به اختصار توضیح داده شده:
-
مقیاس پذیری مطلق، مدولار بودن و سازگاری: تمامی عملیات‌های حکمرانی را می‌توان به راحتی و به سرعت انجام داد. سیستم‌های مدیریت را می‌توان به طور موثر در ارگانهای کوچک دولت محلی و همچنین بخشهای خصوصی بزرگ بر اساس ویژگیها و الزامات خاص اعمال کرد.
-
مدیریت ارتباط با شهروندان: فناوری فرصتی عالی برای مراقبت از سیاست‌ها، کمپین‌ها و رویه‌های شهروندان فراهم می‌آورد و تجربه بهتری را به آنها ارائه می‌دهد. با استفاده از دولت الکترونیکی، مدیریت می‌تواند به عنوان بخشی از طرح شهر هوشمند از طریق شبکه‌های متعدد، برنامه‌ها را ردیابی، اندازه گیری و پیاده سازی کند
-
امنیت بالای داده‌ها: تمامی داده‌ها و اطلاعات منتقل شده در محیط شهر هوشمند به طور موثر مجاز و ایمن است. این موضوع، ایمنی کامل منابع را تضمین می‌کند و جزئیات مربوط به نقص یا خطای احتمالی را نیز فراهم می‌کند.
-
اطلاعات و سیستم‌های کاری خودکار: تمامی وظایف عملیاتی مربوط به شهروند و دولت، خدمات یکپارچه کلانشهرها، سیستم‌های پایگاه داده، سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی و غیره به دلیل فناوری دیجیتال به راحتی انجام می‌شود و باعث می‌شود که عملکرد زیرساخت‌های شهر هوشمند بدون هیچ گونه گلوگاهی روان باشد.
-
ادغام بخش خصوصی-دولتی: با ادغام ساده بخشهای دولتی و خصوصی، خدمات ارائه شده و اصلاحاتی که باید انجام شود به روشی بسیار بهتر مدیریت می‌شوند. این ابتکار حداکثر پویایی را در ساختار کار ارائه می‌دهد و اقتصاد سیستم را نیز بهبود می‌بخشد.
اهداف مدیریت شهری
هدف کلان مدیریت شهری، بهبود اثربخشی و تقویت فرآیندهای توسعه شهری و بهبود بهره وری شهری و تأمین شرایط بهتر در محل‌های مسکونی به ویژه برای افراد فقیر و انجام این کار به روشهای پایدار است. مدیریت شهری، فرآیندهای توسعه شهری را به گونه‌ای تقویت می‌کند که در جامعه متناسب با شرایط اجتماعی و اقتصادی افراد، شرایط و محیط مناسبی برای رشد افراد و زندگی راحتتر شهروندان فراهم آید. اهداف زیر می‌توانند برای تمامی‌سیستم‌های مدیریت شهری در قالب اهداف مدیریت شهری در نظر گرفته شود:
-
حفاظت از محیط شهری، بهبود دسترسی به اراضی شهری
-
کاهش فقر
-
تامین زیرساخت و بودجه شهرداری
-
تشویق به توسعه اجتماعی و اقتصادی پایدار
-
ارتقاء شرايط کار و زندگي کليه شهروندان باتوجه ويژه بهبود خدمات و کالاها
-
بهبود شفافیت و مسئولیت در فعالیت‌های شهری و تصمیم گیری
وظایف مدیریت شهری
یک مدیر شهری باید بتواند در دنیای رقابتی نقاط قوت و ضعف شهر خود را شناخته و درصدد تقویت مزایای رقابتی آن برآید. از این رهگذر است که شهر می‌تواند نقطه قابل اتکایی در شبکه جهانی شهرها بیابد و کارکردهای خود را در نظام سرمایه داری بین‌الملل بهبود بخشد. بدین ترتیب «مدیر شهری» با «مدیر شهرداری» تفاوت‌های بسیار دارد چه‌اینکه اولی مسئول ارتقای قابلیت‌ها و توانمندی‌های شهر و شهرنشینان است در حالیکه دومی بیشتر مجری است و پاسخگویی آن تنها محدود به نحوه عملکرد است و نه نتایج و پیامدها. بسیاری، معتقدند که جامعه‌اینده، جامعه‌ای شهرنشین خواهد بود؛ بنابراین، شهرها به جای این که مکان‌هایی بی‌ثمر برای سرمایه‌گذاری اقتصادی یا تراکم کارگران بیکار با انبوه مشکلات اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی باشند؛ باید که به مراکز رشد و پویایی اقتصادی و اجتماعی، در چارچوب ملی، بدل شوند. این مراکز، باید که آفرینشگر فرصتهایی ارزنده برای رفاه و توسعه نه تنها جمعیت ساکن در آن، بلکه جمعیت تمامی‌کشور باشد.
از وظایف مدیریت شهری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
آماده‌سازی زیرساخت‌های اساسی برای عملکرد کارآمد شهرها
-
آماده‌سازی خدمات لازم برای توسعه منابع انسانی، بهبود بهره‌وری و بهبود استانداردهای زندگی شهری
-
تنظیم فعالیت‌های تأثیرگذار بخش خصوصی بر امنیت، سلامتی و رفاه اجتماعی جمعیت شهری
-
آماده ساختن خدمات و تسهیلات لازم برای پشتیبانی فعالیت‌های مولد و عملیات کارآمد موسسه‌های خصوصی در نواحی شهری
مجلات و نشریات مدیریت شهرها
-
فصلنامه مطالعات مدیریت شهری: این فصلنامه از تابستان 1388 با هدف فراهم کردن فضایی برای عرضه مقالات علمی و تخصصی رشته مدیریت شهری و سایر رشته‌های مرتبط منتشر می‌شود.خط مشی و هدف بنیادین این فصلنامه حمایت از مطالعات محققانه درباره جنبه‌های مختلف مدیریت شهری می‌باشد.
-
نشریه علمی پزوهشی مدیریت شهری و روستایی: اولین و تنها نشریه علمی پژوهشی و تخصصی در حوزه مدیریت شهری و روستایی در کشور است که با پیشینه بیش از 19 سال در زمینه ارائه دستاوردها و تحقیقات علمی کشور پیشگام بوده است. این فصلنامه علمی‌ـ پژوهشی به زبان فارسی و برخی از فصول به زبان لاتین منتشر می‌شود که در زمینه مطالعات مدیریت شهری و روستایی (شهرسازی و مدیریت شهری) در حوزه رویکردهای بنیادی، کاربردی و توسعه‌ای به مفاهیم و تحقیقات ارزشمند پژوهشی دانش‌بنیان می‌پردازد که از سال 1379 با حمایت مرکز مطالعات برنامه ریزی شهری و روستایی وابسته به سازمان شهرداریها و دهیاریهای وزارت کشور منتشر می‌شود.
-
نشریه علمی پژوهشی مطالعات شهری : انتشار این نشریه از زمستان 1390 آغاز شده است و مقالات و پژوهش‌های انجام شده در حوزه شهر و شهرسازی را پس از طی فرایند داوری منتشر می‌نماید.
-
مجله بین المللی سرمایه انسانی در مدیریت شهری: مجله بین المللی سرمایه انسانی در مدیریت شهری (IJHCUM) بصورت فصلنامه با دسترسی آزاد و وابسته به مرکز تحقیقات و برنامه ریزی شهری تهران است. این عنوان مقالات اصلی پژوهشی، بررسی‌ها، مطالعات موردی و ارتباطات کوتاه را شامل می‌شود که تمام جنبه‌های مدیریت شهری را پوشش می‌دهد. این مجله وابسته به شهرداری تهران بوده و بر موضوعات اشتغال و تخصیص سرمایه انسانی برای مدیریت شهری و همچنین موضوعات چندرشته‌ای شهری مانند مدیریت منابع انسانی است.، HSE شهری، خدمات شهری، حمل و نقل و مدیریت مدنی تمرکز دارد.
-
فصلنامه شهر پایدار: این فصلنامه با تمرکز بر موضوعات توسعه پایدار و پایداری شهری از بهار سال 1397 وابسته به انجمن جغرافیا و برنامه ریزی شهری ایران منتشر می‌شود.
-
مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری: این مجله با رویکرد گسترش و ایجاد بستری برای ارتباطات علمی بین پژوهشگران و تبادل افکار و اندیشه، بحث و ارائه آراء و نظرات اساتید و محققان برجسته داخلی و خارجی پیرامون مباحث «شهر و برنامه ریزی شهری» به صورت فصلنامه از زمستان 1389 توسط دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت منتشر می‌شود.
معماران ایرانی قدیمی، داریوش بوربور
داریوش بوربور متولد هفتم اردیبهشت ۱۳۱۳ در تهران است. او پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی در ایران برای ادامه تحصیل راهی انگلیس شد و دیپلم عمومی خود را از دانشگاه کمبریج، مدرک لیسانس در رشته معماری و فوق لیسانس شهرسازی را از دانشگاه لیورپول و دکترای معماری در مناطق خشک و گرم را از دانشگاه ژنو دریافت کرد. داریوش بوربور را «پدر شهرسازی نوین» ایران می‌دانند و این نامگذاری بی دلیل نیست؛ داریوش بوربور در سال ۱۳۴۵ شورای عالی شهرسازی ایران را بنیان‌گذاری کرد و تا به حال طرح‌های جامع شهری و منطقه‌ای متعددی از جمله طرح جامعه منطقه نوشهر – چالوس، طرح جامع سراسری کرانه دریای خزر و طرح جامع منطقه آبادان – خرمشهر را ارائه کرده است. یکی از درخشان‌ترین طرح‌های شهرسازی داریوش بوربور طرح نوسازی اطراف حرم مطهر امام رضا و طراحی بازار رضای مشهد است. داریوش بوربور علاوه بر معماری و شهرسازی به مطالعات محیط زیستی، نقاشی و مجسمه‌سازی نیز علاقه دارد. او پس از بازگشتش به ایران در سال ۱۳۷۰ «پژوهشکده و کتابخانه مطالعات ایران‌شناسی» را راه‌اندازی کرد. از جوایز کسب شده توسط داریوش بوربور می‌توان به جایزه بین‌المللی مرکوری طلایی ایتالیا در سال ۱۳۵۴ و قرار گرفتن در لیست پنجاه معمار برجسته جهان در دومین نمایشگاه بین‌المللی معماران برجسته دنیا در سال ۱۳۶۷ در بلگراد اشاره کرد.
داریوش بوربور به خاطر بنیان‌گذاری شورای عالی شهرسازی ایران و ارائه طرح‌های جامع شهری متعدد به پدر شهرسازی نوین ایران شهرت دارد.
